رأی وحدت رویه شماره ٧۶١ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور در خصوص میزان دیه تعیین شده برای شکستگی استخوان بینی ٢١/٩/١٣٩۶ ١٠١٧٩/١۵٢/١١٠شماره مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور گزارش پروندة وحدترویه ردیف ٩۶/٢۴ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور با مقدمة مربوط و رأی آن به شرح ذیل تنظیم و جھت چاپ و نشر ایفاد می گردد. ابراھیم ابراھیمی ـ معاون قضائی رئیس دیوان عالی کشور مقدمه جلسة ھیأت عمومی دیوان عالی کشور در مورد پروندة وحدت رویة ردیف ٩۶/٢۴ رأس ساعت ٨:٣٠ روز سهشنبه مورخ ٢/٨/١٣٩۶ به ریاست حجتالاسلام والمسلمین جناب آقای حسین کریمی رئیس دیوان عالیکشور و با حضور حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای محمد مصدق نمایندة محترم دادستان کل کشور و شرکت آقایان رؤسا، مستشاران و اعضای معاون کلیة شعب دیوان عالیکشور، در سالن ھیأت عمومی تشکیل شد و پس از تلاوت آیاتی از کلام االله مجید و قرائت گزارش پرونده و طرح و بررسی نظریات مختلف اعضای شرکتکننده در خصوص مورد و استماع نظر دادستان محترم کل کشور، به ترتیب ذیل، به صدور رأی وحدت رویة قضایی شمارة ٧۶١ ـ ٢/٨/١٣٩۶ منتھی گردید. الف: گزارش پرونده بر اساس گزارش ١٩٢۴٢٢ ـ ١۶/٩/١٣٩۵ آقای رئیس سازمان بازرسی کل کشور و ضمائم آن در خصوص میزان دیة تعیین شده برای شکستگی استخوان بینی موضوع مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی مصّوب ١٣٩٢ از شعب ١٠٢ و ١١٢٣ دادگاهھای کیفری ٢ شھرستانھای قرچک و تھران آراء مختلف صادر شده است که خلاصة جریان آنھا به شرح ذیل منعکس میگردد: الف. طبق محتویات پروندة ٨٢٠٠٨٢٠ شعبة ١٠٢ دادگاه کیفری٢ شھرستان قرچک، آقای اسمعیل ... بر اثر سانحة رانندگی مصدوم شده و پزشک قانونی در خصوص مورد، به موجب گواھی شمارة ٢٨٩۶٩/م/١۶/١ ـ ١۶/٩/١٣٩۴ اعلام کرده است: «کلیه ضایعات احراز شده و واجد ارش عبارتند از: ١. خراشیدگی (حارصه) سمت راست بینی. ٢. کبودی مخاط داخلی لب بالا. ٣. شکستگی استخوان بینی که منجر به فساد بینی نگردیده و ارش آن چھار درصد از دیه کامل انسان تعیین میگردد. ۴. لقی دو دندان پیشین که ارش آنھا به میزان شش دھم درصد از دیة کامل انسان تعیین میگردد» پس از طرح شکایت در حوز ۀ قضایی قرچک و طی مراحل ً جمعا قانونی، شعبة ١٠٢ دادگاه کیفری ٢ این شھرستان در پروندة شمارة ٩۴٠٧٩٠ مورخ ١۵/١١/١٣٩۴ چنین رأی داده است: «در خصوص اتھام علی ... دایر بر ایراد صدمة بدنی غیرعمدی ناشی از بیاحتیاطی در امر رانندگی، دادگاه با ملاحظة اوراق و محتویات پرونده، کیفرخواست صادره دادستان محترم دادسرای عمومی و انقلاب قرچک، گزارش و تحقیقات مرجع انتظامی، شکایت شاکی ......، گواھی پزشکی قانونی، نظریه کارشناس راھنمایی و رانندگی، اقاریر صریح متھم و نظر به سایر قرائن و امارات موجود قانون ٧١۴ و ٧٠٩ ،۶٢٠ ،۵٩٣ ،۴٨٨ ،۴۴٩ ،۴۴٨ مواد به ً در پرونده دادگاه بزه انتسابی به متھم را محرز و مسلم دانسته، مستندا مجازات اسلامی حکم به محکومیت متھم به پرداخت یک درصد دیه کامل انسان بابت خراشیدگی (حارصه) سمت راست بینی، سه ھزارم دیه کامل انسان بابت کبودی مخاط داخلی لب بالا، چھاردرصد دیه کامل انسان بابت ارش شکستگی استخوان بینی که منجر به فساد بینی نگردیده است و شش دھم درصد دیه کامل انسان بابت ارش لقی دو دندان پیشین یک سمت راست بالا و یک سمت به مادة ٧١٧ قانون ً چپ بالا در حق شاکی اسماعیل ... صادر و اعلام میدارد و در خصوص جنبة عمومی بزه انتسابی دادگاه مستندا مجازات اسلامی با رعایت بند ١ مادة ٣ قانون نحوة وصول برخی از درآمدھای دولت حکم به محکومیت متھم به پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی صادر و اعلام میدارد. رأی صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواھی در محاکم تجدیدنظر استان تھران میباشد.» ب. به حکایت پروندة ۶٠٠٨۶۶ شعبة ١١٢٣ کیفری در تھران خانم نرگس ... در تاریخ ٢۵/٢/١٣٩۴ در تصادف رانندگی مصدوم شده و پزشکی قانونی منطقة جنوب تھران در این باره طی گواھی ١۶٨٩١/م/١٢ ـ ٣١/۵/١٣٩۴ نوشته است: «پروندة بیمارستانی و گرافی بررسی شد در اثر اصابت جسم سخت حدود مورخ ٢۵/٢/١٣٩۴ (تاریخ پذیرش درمانگاھی) دچار شکستگی بدون جابهجایی استخوان بینی شده است که تحت جااندازی قرار گرفته است که میزان ارش آن چھاردرصد (۴%) دیه کامل انسان تعیین میگردد. نیاز به معاینه مجدد ندارد» و شعبة ١١٢٣ دادگاه کیفری ٢ تھران نیز راجع به شکایت خانم نرگس ... از رانند ۀ مقصر در پروندة ٩۴٠۶٣۵ چنین رأی داده است: «در خصوص اتھام آقای علیبخش ... اھل کرمانشاه ساکن تھران آزاد با قرار قبولی کفالت دایر بر بیاحتیاطی در امر رانندگی منجر بر ایراد صدمة بدنی غیرعمدی نسبت به شاکیه نرگس ... دادگاه با توجه به کیفرخواست صادره به شمارة ۴۶٠٠٨۶۶ـ٩۴ مورخ ٣١/٩/١٣٩۴ از دادسرای عمومی و انقلاب ناحیة ١۴ تھران، شکایت شاکی، نظریه کارشناس رسمی دادگستری، نظریه پزشکیه سایر قراین و امارات موجود در پرونده وقوع امر انتسابی را محرز و ً قانونی، اقرار مقرون به واقع متھم در جلسة رسیدگی و توجھا به مواد ۴٨٩ ،۴٨٨ ،۴۴٨ و ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی مصّوب ١٣٩٢ و مادة ٧١٧ قانون مارّالذکر مصّوب ١٣٧۵ ً مسلم دانسته و مستندا با رعایت بند ١ مادة ٣ قانون وصول برخی از درآمدھای دولت و مصرف آن در موارد معین نامبرده را به پرداخت یک دھم دیه کامل انسان، بابت شکستگی بدون جابهجایی استخوان بینی بدون عیب و نقص اصلاح شده در حق مجنیٌعلیه ظرف سال از تاریخ وقوع تصادف و پرداخت دو میلیون ریال جزای نقدی در حق صندوق دولت محکوم مینماید. رأی صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظر در محاکم تجدیدنظر تھران است.» و علت تعیین دیه شکستگی بینی به میزان دهدرصد، بر خلاف نظریه پزشکی قانونی را طی نامة ۴٠۴ ـ ٢٢/٣/١٣٩۶ اینطور توجیه کرده است: «بازگشت به استعلام شمارة ٩٨۶۴/١۵٢/١١٠ مورخ ٩/٣/١٣٩۶ راجع به علت تعیین دیه شکستگی بینی به میزان دهدرصد بر خلاف نظریه پزشکی قانونی: نظر به مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی مصّوب ١٣٩٢ که میزان دیه شکستگی بینی را در صورتی که بدون عیب و نقص اصلاح شود یک دھم دیه کامل دانسته، صرفنظر از عدم تعریف فساد بینی در قانون مذکور با عنایت به اینکه فساد بینی در مقابل شکستن استخوان بینی یا سوراخ کردن یا سوزاندن و یا امثالھم نیامده، بلکه به عنوان مصداق فساد بینی ذکر شده و نظر به سابقه تقنینی راجع به دیه شکستگی بینی که بر اساس منابع فقھی از جمله تحریرالوسیله حضرت امام خمینی (ره) و نظریه مشھور میباشد دلالت بر آن دارد که در صورت شکستگی بینی و اصلاح و جبران بدون عیب آن موجب یکصد دینار است، لذا با توجه به نظریه پزشکی قانونی که شکستگی بینی را بدون جابهجایی استخوان گواھی نموده، موجب یکدھم دیه کامل انسان است و ارش به آن تعلق نمیگیرد.» با توجه به مراتب اعلام شده چون شعبة ١١٢٣ دادگاه کیفری ٢ تھران برای شکستگی بدون جابهجایی استخوان بینی که بدون عیب و نقص اصلاح شده و پزشکی قانونی میزان ارش را چھاردرصد دیه کامل انسان تعیین کرده است طی رأی صادر شده در پرونده به شمارة بایگانی ٩۴٠۶٣۵ به پرداخت یکدھم دیة کامل انسان حکم داده و اقدام خود را ھم به شرح مذکور در نامة فوقالاشعار توجیه کرده است، ولی شعبة ١٠٢ دادگاه کیفری ٢ شھرستان قرچک برای شکستگی استخوان بینی که منجر به فساد نشده است به ھمان اندازه که در نظریة پزشکی قانونی تعیین کردهاند (۴%)، حکم داده و با این ترتیب اختلاف استنباط از مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی در تعیین ما به ازاء شکستگی استخوان بینی که منجر به فساد بینی نشده و بدون جابهجایی و عیب و نقص اصلاح شده، به وقوع پیوسته است، لذا در اجرای مادة ۴٧١ قانون آیین دادرسی کیفری مصّوب ١٣٩٢ طرح موضوع را برای صدور رأی وحدت رویه قضایی تقاضا مینماید. حسین مختاری ـ معاون قضایی دیوان عالی کشور ب: نظریة دادستان کل کشور «موضوع پرونده عبارت است از استنباطھای مختلف از مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی مصّوب ١٣٩٢ که مقرر میدارد: «شکستن استخوان بینی که موجب فساد بینی و از بین رفتن آن شود دیه کامل دارد و چنانچه بدون عیب و نقص اصلاح شود موجب یک دھم دیه کامل و اگر با عیب و نقص بھبود پیدا کند، موجب ارش است. در کج شدن بینی یا شکستن استخوان بینی که منجر به فساد آن نشود، ارش ثابت میشود.» شعبة ١٠٢ دادگاه کیفری ٢ شھرستان قرچک در خصوص شکستگی استخوان بینی با استنباط از این ماده مرتکب را به پرداخت ارش محکوم کرده و مقرر نموده است که چون این شکستگی منجر به فساد بینی نشده است، لھذا به استناد ذیل آن ماده ارش تعلق میگیرد در حالی که شعبة ١١٢٣ دادگاه کیفری ٢ تھران در پرونده مشابه با استنباط از ھمان ماده مرتکب را بابت شکستگی استخوان بینی که بدون عیب و نقص اصلاح شده به پرداخت یک دھم دیه کامل در حق مجنیعلیه محکوم کرده است. ھمانطوری که ملاحظه میشود در خصوص شکستگی بینی، دادگاه کیفری ٢ قرچک با استنباط از مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی مرتکب را به پرداخت ارش و دادگاه کیفری ٢ تھران در پرونده مشابه با استنباط از ھمان ماده مرتکب را به پرداخت یک دھم دیه کامل در حق مجنیعلیه محکوم کرده است. اینک استنباط خود را از مادة قانونی فوق به شرح زیر اعلام میکنم: قانونگذار در مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی در خصوص شکستگی استخوان بینی چھار صورت را بیان کرده است که ھر کدام حکم خاص خود را دارد و ھیچگونه تعارضی با ھم ندارند: ١ـ استخوان بینی به گونهای بشکند که بینی فاسد و از بین برود و اصلاح نشود در این صورت دیه کامل ثابت است. ٢ـ استخوان بینی بشکند و بینی نیز فاسد شود، ولی بدون نقص و عیب اصلاح شود در این صورت یک دھم دیه کامل ثابت است. ٣ـ استخوان بینی بشکند و بینی نیز فاسد شود، ولی با نقص و عیب اصلاح شود در این صورت ارش ثابت است. ۴ـ استخوان بینی بشکند، ولی شکستگی آن ھمراه با فساد نباشد در این صورت نیز ارش ثابت است. سه صورت اول مربوط به موردی است که شکستگی استخوان توأم با فساد بینی باشد. منظور از فساد بینی به تعبیر صاحب جواھر، سقوط بینی است یعنی افتادن بینی روی صورت به نحوی که چھر ۀ ظاھری فرد تغییر یابد (روشن است که منظور از فساد بینی از بین رفتن بویایی نیست، زیرا این موضوع در مادة ۶٩٣ قانون مجازات اسلامی حکم خاصی دارد ھمچنین منظور از آن قطع کردن و جدا کردن بینی نیست، زیرا این موضوع نیز در مادة ۵٩٢ به طور مستقل مطرح شده است و نیز منظور از آن فلج شدن بینی نیست زیرا این موضوع در مادة ۵٩۵ ھمان قانون مطرح شده است) صورت چھارم از چھار صورت فوق مربوط به آن شکستگی استخوان بینی است که ھمراه با فساد بینی نباشد به تعبیر دیگر صورت چھارم مربوط به موردی است که صدمه ضعیف باشد به طوری که چھره ظاھری فرد با شکستن استخوان بینی تغییر نکند. بنابراین با ملاحظه صورتھای چھارگانه فوق مشخص میشود که مادة ۵٩٣ قانون مجازات اسلامی برای ھر چھار صورت به صورت جداگانه حکم خاصی پیشبینی کرده است و ھیچکدام تعارضی با ھمدیگر ندارند. در نتیجه استنباطھای شعب دادگاهھای کیفری تا جایی که منطبق با این برداشت از مادة ۵٩٣ باشد مورد تأیید است.» رأی وحدت رویة شمارة ٧۶١ ـ ٢/٨/١٣٩۶ ھیأت عمومی دیوان عالی کشور مستفاد از مقررات مبحث سوم از فصل سوم بخش دوم قانون مجازات اسلامی مصّوب ١٣٩٢ و سوابق تقنینی راجع به دیة بینی، چنانچه صدمه وارده به این عضو، بدون آسیب به قسمتھای دیگر آن، فقط به شکستگی استخوان منجر شود و این شکستگی بدون ایجاد عیب و نقص اصلاح و جبران شود موجب یک دھم دیه کامل خواھد بود. بر این اساس رأی شعبة ١١٢٣ کیفری دو تھران در حدی که با این نظر انطباق دارد به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص میگردد. این رأی مطابق مادة ۴٧١ قانون آیین دادرسی کیفری در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور، دادگاهھا و سایر مراجع قضایی و غیر آن لازمالاتباع است. ھیأت عمومی دیوان عالی کشور